„Przyjaciele Misia TUSA” –
Trening umiejętności społecznych dla dzieci w Miejskim Przedszkolu Integracyjnym Nr 43 w Częstochowie
Autorzy:
Barbara Polak
Wioletta Socha
Marta Dudzińska
Katarzyna Pala
Częstochowa, 2020
Spis treści:
Wstęp
1. Charakterystyka innowacji
2. Cele innowacji
3.Zasady prowadzenia zajęć z treningu umiejętności społecznych
4. Zakres innowacji
5. Rodzaj zaproponowanych działań
6. Ewaluacja
Wstęp:
Trening Umiejętności Społecznych TUS to metoda pracy znana już od lat 70-tych XX wieku. Początkowo stosowano ją w pracy z osobami z zaburzeniami psychicznymi, ponieważ jednak okazało się, że jej efekty były zadowalające, z czasem zaczęto ją wykorzystywać w pracy z innymi grupami, między innymi dziećmi i młodzieżą z problemami emocjonalnymi , osobami z autyzmem czy osobami niepełnosprawnymi.
Zajęcia TUS (Trening Umiejętności Społecznych) to terapia adresowana do dzieci wykazujących problemy w zakresie funkcjonowania społecznego (m. in. dla dzieci nieśmiałych, wycofanych społecznie, z trudnościami w nawiązywaniu prawidłowych relacji rówieśniczych, z panowaniem nad złością, „nielubianych” przez kolegów). Zajęcia skierowane są również dla dzieci z autyzmem oraz Zespołem Aspergera. Skupiają się na rozwoju emocjonalnym, rozwoju empatii, poprawie umiejętności kontaktów interpersonalnych i współdziałania.
Zajęcia mają na celu trenowanie umiejętności komunikacji, współpracy w grupie, pracę nad przestrzeganiem zasad, naukę samokontroli, rozumienie i kontrolowanie emocji, pracę nad rozwiązywaniem konfliktów.
1. Charakterystyka innowacji.
Okres wychowania przedszkolnego to czas kiedy dzieci przygotowują się do kolejnego etapu edukacyjnego jakim jest szkoła.
Dzieci w tym czasie dojrzewają także emocjonalnie, starają się opanowywać swoje słowne i ruchowe reakcje oraz dostrzegać i rozumieć emocje innych ludzi, uczą się bycia członkiem grupy.
W tym czasie dzieci łączy zabawa, a grupy łatwo rozwiązują się wraz z jej zakończeniem i chociaż relacje koleżeńskie łączą dziecko najczęściej z najbliższym sąsiadem, są one formą kształtowania umiejętności współżycia zespołowego. W tym też czasie pojawiają się pierwsze sympatie i antypatie, zaczyna się rywalizacja z kolegami, dziecko poznaje uczucia zazdrości i związane z odrzuceniem, a fakt iż dzieci nie zawsze podporządkowują się ogólnie przyjętym normom społecznym sprawia, że
często staje się uczestnikiem konfliktów.
Grupa rówieśnicza umożliwia także dziecku uczenie się ról społecznych, jest ważnym źródłem informacji (nie zawsze tych akceptowanych przez dorosłych), a także sprzyja rozwojowi procesów identyfikacyjnych. Dziecko coraz częściej używa zaimka „my”, utrwala nawiązywane więzi i powoli staje się rzeczywistym członkiem grupy, co ma ogromne znaczenie dla jego rozwoju emocjonalnego i społecznego, a dzięki temu chętnie chłonie wiedzę i nabywa umiejętności w sposób naturalny i spontaniczny.
W trakcie zajęć dzieci będą mogły przepracować swoje problemy, poprzez różne formy ćwiczeń nastawionych na kształtowanie umiejętności społecznych z elementami technik relaksacyjnych. Trening aby mógł przynieść pożądane efekty wymaga wielokrotnego powtarzania uczonych umiejętności.
W treningu umiejętności społecznych wykorzystuje się techniki, które są specyficzne dla TUS, m.in. trening percepcji społecznej, trening podejmowania roli innych ludzi, trening analizowania sytuacji społecznej, trening nadawania komunikatów niewerbalnych, trening komunikacji werbalnej.
2. Główne cele innowacji
Celem terapii jest rozwijanie następujących umiejętności:
- wdrażanie reguł funkcjonowania społecznego oraz ćwiczenie sposobów adekwatnego zachowania się w różnych sytuacjach,
- wzmacnianie poczucia pewności siebie poprzez rozwijanie umiejętności swobodnej ekspresji ciała i siebie (swoich myśli, potrzeb)
- rozwijanie świadomości swoich mocnych i słabszych stron,
- nauka rozpoznawania znaczenia gestów, ekspresji mimicznej i ciała
- nauka wykorzystywania komunikatów niewerbalnych (posługiwanie się gestem, mimiką, dystansem),
- nauka rozróżniania i identyfikowania podstawowych emocji,
- przestrzeganie zasad i norm społecznych,
- nawiązywania pozytywnych relacji z rówieśnikami,
- pozytywnego rozwiązywania konfliktów,
- poznanie pozytywnych sposobów rozładowywania napięcia emocjonalnego,
- rozwijanie rozumienia siebie i innych ludzi,
- rywalizacja – radzenie sobie z porażkami i niepowodzeniem.
Zajęcia mają na celu poprawę funkcjonowania w sytuacjach społecznych poprzez zmianę zachowań nieakceptowanych na pożądane i akceptowane społecznie. Sesje treningowe będą prowadzone w sposób atrakcyjny dla dzieci z połączeniem dobrej zabawy z nauką niezbędnych w życiu każdego człowieka umiejętności.
3.Zasady prowadzenia zajęć z treningu umiejętności społecznych:
1. Pomoc dzieciom w lepszym poznaniu i rozumieniu siebie, w wyborze zachowań prospołecznych
2. Informacja na pierwszej sesji o celu zajęć
3. Zasada akceptacji, partnerstwa, istnienia norm
4. Rozwinięcie zasad jako proces:
– każda osoba ma prawo zostać wysłuchana (nie mówimy wszyscy razem)
– jesteśmy dla siebie życzliwi (nie wyśmiewamy się, nie krytykujemy się nawzajem)
– jesteśmy dyskretni (to co się dzieje w czasie spotkań zostaje między nami)
4. Zakres innowacji.
Trening umiejętności społecznych przeznaczony jest dla dzieci nieśmiałych, nadpobudliwych w tym ADHD, ADD dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, dla dzieci ze spektrum autyzmu, z niedostosowaniem społecznym, z trudnymi zachowaniami., zaburzeniami rozwojowymi, zaburzeniami zachowania, zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi, czy zaburzeniami lękowymi.
W pracy z dziećmi stosuje się technikę wzmocnień nagrodami – system punktowy, zdobywanie punktów za poprawne zachowanie i utrata ich za niepoprawne.
5. Rodzaj zaproponowanych działań
Podczas Treningu Umiejętności społecznych ćwiczone są takie umiejętności jak np.: percepcja społeczna, wchodzenie w role społeczne, analiza i reakcja w sytuacjach społecznych, koncentracja, komunikacja werbalna i niewerbalna. Stosowane są w tym celu m.in.: proste formy mimiczne, inscenizacja przysłów, psychodrama, odgrywanie scenek, modelowanie zachowań i emocji, relaksacja, burza mózgu, ćwiczenia w parach, różne zabawy integracyjne, a także bajkoterapia, ćwiczenia plastyczne i logiczne oraz gry, które wymagają koncentracji i inne.